In Nederland werd binnen het project ‘Samenwerking Landbouw en Openbaar Groen’ gewerkt aan het ontwikkelen en afstemmen van het beheer van akkers, akkerranden en openbaar groen. Een van deze projecten 'Biodivers geteelde luzerne en vermarkting' werd uitgevoerd in Zuidwest-Nederland.
Omdat luzerne meerdere keren per jaar gemaaid wordt, is het aantrekkelijk broedgewas voor de veldleeuwerik. De soort geldt als een indicator voor een gezond agro-ecosysteem en vindt in luzernepercelen tot 3 keer per seizoen een geschikt broedhabitat op hetzelfde perceel. De populatie veldleeuwerik in Nederland werd in de jaren '70 geschat op 500.000 tot 750.000, maar kelderde daarna met een achteruitgang van ongeveer 95%. Het onderzoek van 'Kenniscentrum Akkervogels GKA' richtte zich op een gebied waar de veldleeuwerik nog dichtheden van gemiddeld 15 territoria/100 ha aanwezig zijn en luzerne een algemene teelt is.
Het maaischema levert een risico op voor de nesten als deze niet precies afgestemd is op de broedbiologie van de soort. Niet alleen moeten de nesten uitgebroed raken tussen twee maaibeurten, ook de jongen zijn nog twee weken kwetsbaar voor maaien. Daarom werd ecologisch onderzoek gedaan naar de precieze timing van het broeden en het broedsucces. Een succesvolle broedpoging duurt ongeveer zeven weken. Vaak komt de eerste maaibeurt net te vroeg.
Het uitstellen van de maaidatum van luzerne tot na 1 juni doet het broedsucces van de veldleeuwerik toenemen. Ideaal is een tweede snede ten vroegste 50 dagen later (±20 juli).
Aangepaste maaidata op luzernevelden leiden tot een lagere opbrengst en kwaliteit. Om later maaien ook financieel aantrekkelijk te maken werd een pakket 'uitgesteld maaibeheer' uitgewerkt, dat hoogstwaarschijnlijk al in 2025 benut kan worden. Zo wordt het aanleggen van veldleeuwerik-vriendelijk luzerne beloond via de overheid. De hogere productiekosten van deze luzerneteelt maken stimuleren via de markt lastiger, maar niet onmogelijk.
Ook in Vlaanderen kan de landbouwer gebruik maken van beheerovereenkomsten en ecoregelingen om 'vogelvriendelijke teelten' in te zaaien. De ecoregeling 'luzerne met uitgesteld maaibeheer' heeft als voorwaarde dat de eerste snede pas vanaf 2 juni mag plaatsvinden alsook een periode van 60 dagen tussen twee snedes. Opmerkelijk is dat beheerovereenkomsten minder (gunstige) voorwaarden opleggen.
In 2023 broedden meer dan 30% procent van de populatie grauwe gorzen in luzernehooiland onder beheerovereenkomsten. (bron; Vzw Veldwerk ism Werkgroep Grauwe gors)
Dit Nederlandse onderzoek toont nog maar eens de finesses aan die vereist zijn voor 'vogelvriendelijke beheerschema's'. Het is zonder meer fantastisch dat dit onderzoek - gebaseerd op de broedbiologie en nestsucces van de veldleeuwerik - uiteindelijk kan leiden tot concrete beheerschema's én daarenboven gekoppeld is aan het opvangen van de opbrengstverliezen bij de landbouwer. Het loont dus zeker de moeite om ook in Vlaamse context verder na te gaan of andere beheerschema's mogelijk en nodig zijn voor akkervogels als veldleeuwerik en grauwe gors, zodat nestbescherming op termijn overbod wordt.
Lees hier het bericht op Nature Today.
Lees hier het volledige rapport Broedende veldleeuweriken in luzerne - Later maaien verbetert het broedsucces
Tekst: Dries Moeyaert en Johannes Jansen op basis van Niels Godijn & Olaf Klaassen via Nature Today
Titelfoto: Beheerovereenkomst Luzernehooiland op Brakouter (Foto: Renaat Polfliet - 16/07/24)
Het besproken project werd uitgevoerd ikv Interbestuurlijk Programma Zuidwestelijke Delta in samenwerking met Groenvoederdrogerij Timmerman, CLM, ZLTO en Wageningen Environmental Research.
Welke impact heeft behandeld zaaigraan op akkervogels?
2 november 2023
Ecoregeling 'faunamengsel' uitgespit
14 juli 2023
Opnieuw grote winterslaapplaats van blauwe kiekendief op luzerneperceel in Leemstreek
24 maart 2023
Opnieuw grote slaapplaats blauwe kiekendief in ongemaaid luzerneperceelnieuws beheerovereenkomsten beleid akkervogels blauwekiekendief onderzoek