De eerste simultaantelling slaapplaatsen Blauwe kiekendief voor de winter van 2024-2025 zit er op! Op zaterdagavond 7 december stonden verspreid in Vlaanderen vrijwillgers op post om kiekendieven op zoek naar hun slaapplaats op te wachten.
We keken er, misschien samen met u, al lang naar uit; de eerste simultaantelling Blauwe kiekendief op zaterdagavond 7 december. Al jaren worden slaapplaatsen kiekendieven verspreid over Vlaanderen opgevolgd en geteld. Dit najaar werd voor het eerst over gans Vlaanderen simultaan geteld met de bedoeling om met eenzelfde methodiek meer informatie over de ligging van de slaapplaatsen, maar ook het gedrag van de kiekendieven op en rond de slaapplaatsen te verzamelen. Al sinds september werden er op verschillende plaatsen verspreid in Vlaanderen enthousiastelingen samengebracht tijdens infosessies over het zoeken en tellen van slaapplaatsen van kiekendieven. Met deze aanpak op bredere schaal wordt getracht een hernieuwde aandacht voor de slaapplaatsen van kiekendieven op gang te brengen.
Ondanks vele zoekinspanningen bleek het dit najaar een grote uitdaging om slaapplaatsen op te sporen in agrarisch gebied. In de oostelijke leemstreek (regio Outgaarden, Landen, Widooie en Riemst) werden tot nu toe opmerkelijk weinig slaapplaatsen opgemerkt. Mogelijk zorgt de hoge(re) aanwezigheid van structuren in het landschap zoals groenbemesters of ecoregelingen ervoor dat sommige regio's een veelvoud aan potentiële plaatsen bieden waardoor er een kleinere concentratie is van individuen op één slaapplaats. Vooral in het eerste deel van het winterhalfjaar maakt dit de kans op een vindplaats in agrarisch gebied lastiger. Het lage aantal waarnemingen van Blauwe kiekendief dit najaar is een tweede factor die mogelijk een rol speelt in het vinden van een slaapplaats in agrarisch gebied. In sommige regio's zal daarom een grotere zoekinspanning nodig zijn om een slaapplaats te ontdekken.
Naast het speuren in agrarisch gebied werd ook de zoekinspanning bij vaste structuren (zoals natuurgebieden) opgedreven. We staken ons licht op bij verschillende natuurgebieden en militaire domeinen. Ons verhaal kon op flink wat enthousiasme rekenen en op verschillende plekken werden voor het eerst of sinds lang terug bemand tijdens de simultaantelling.
Op alle punten op onderstaande kaart werd tijdens de simultaantelling een telpost bij een slaapplaats bemand of werden inspanningen geleverd om een slaapplaats te zoeken. Zo werden bijvoorbeeld in het Hageven een 3-tal posten bemand, waar dit jaar nog geen slaapplaats gevonden werd. Heel wat vrijwilligers stonden zo op 7 september klaar om bij valavond op hun telpunt post te vatten en simultaan alle kiekendieven te tellen.
Op zaterdagavond werd er zware regenval en een stevige wind voorspeld. Toch trotseerden heel veel tellers regen en wind om samen met de kiekendieven de nacht in te gaan. Nog voor 16u komen de eerste waarnemingen binnen in de Whatsappgroep.
15u35, Neerwinden : Adult wijfje Blauwe kiekendief jagend boven BO in Neerwinden (Nicolas V.).
15u49, Mechels heide: Zeker 2, misschien 3 adulte mannen Blauwe kiekendief (Bart B.)
15u52, Brakouter: Adulte man jagend (Koen D.)
15u59, Hauthem: Wijf Blauwe kiekendief, de jacht is begonnen... (Jef)
...
Bovenop de stevige wind kwamen vanuit het westen felle plensbuien opzetten. Toch waren kiekendieven en tellers op post en konden heel wat tellingen ingegeven worden via de Birdroostapp.
Met de birdroostapp kun je eenvoudig slaapplaatsen van o.a. kiekendieven registreren. Naast soort, geslacht en leeftijd kan je ook habitat, vliegrichting, uur van aankomst, uur van vertrek en weersomstandigheiden ingeven.
In het akkerlandschap werden vooralsnog geen grote aantalen geteld. Mogelijk zorgt het grote lappendeken aan dekking gevende gewassen in het landbouwlandschap voor eerder kleine of tijdelijke slaapplaatsen. Het uitbreiden van de zoekinspanningen naar natuurgebieden leverde duidelijk resultaten op. De geschikte terreinen zijn er vaak al jaren gekend en minder talrijk dan in het uitgestrekte agrarische landschap. Zoekwerk in bijvoorbeeld het Nationaal park Hoge kempen bevestigde onze voorkennis en leverde een slaapplaats van 6 Blauwe kiekendieven. Dit is, na Saeftinge, de grootste slaapplaats die dit najaar al opgemerkt werd. Een gebied als Saeftinge herbergt in de winter een zeer groot aantal bruine kiekendeiven en biedt ook al jaren slaapgelegenheid voor een degelijk aantal blauwe kiekendieven. Ook daar kijkt men om de tellingen binnenkort met de Birdroost-app uit te probereb. De handmatige telling op de simultaantelling resulteerde in 56 Bruine kiekendieven, 10 ringtails en 3 mannetjes Blauwe kiekendief !
Hier en daar konden op telposten waar nog geen slaapplaatsen werden ontdekt, wel waarnemingen gedaan worden van Blauwe kiekendief. Zo wordt de zoektocth verder gezet in deze regio's in de volgende weken en maanden. De vele enthousiaste vrijwilligers op de verspreide telposten in Vlaanderen laten ons hopen op meer mooie waarnemingen en slaapplaatstellingen voor de volgende simultaantelling op 22 februari 2025.
Met de verzamelde data verwachten we nu nog geen grote conclusies. Wel houden we de vinger aan de pols door, naast simultaan te tellen, ook te letten op het aantal gedocumenteerde juvenielen. De recente signalen uit landen als Nederland voorspellen weinig goeds wat betreft het broedsucces ginds en in andere broedgebieden (GKA kenniscentrum akkervogels).
Dat er tot nog toe maar een handjevol jonge vogels werden waargenomen is een groot aandachtspunt. Of er hier een link kan gelegd worden met de extreem hoge sterftecijfers van juvenielen in het winterhalfjaar is voorbarig (zie lezing hieronder).
We hopen alvast om nog meer gegevens te kunnen verzamelen op de volgende simultaantelling op 22 februari 2025.
Tekst: Nicolas Van Overmeeren en Dries Moeyaert
Foto's: Nicolas Van Overmeeren, Bart Bamps en Filip De Ruwe.